Actualiteitsdebat over

 de toekomst van de luchthaven van Zaventem

dinsdag 5 juli 2005

Eloi Glorieux, Vlaams volksvertegenwoordiger Groen!

Groen! vindt zich terug in de wijze woorden die collega Francis Vermeiren de laatste weken reeds herhaaldelijk heeft gesproken: “Laat ons met zijn allen redelijk en verstandig zijn en geen domme, onomkeerbare dingen doen.”. En net zoals collega Vermeiren hierbij ongetwijfeld beseft dat dit betekent dat er bij het uittekenen van de toekomstplannen voor de luchthaven rekening moet gehouden worden met aspecten van gezondheid en milieu, zo beseft ook Groen! ten volle dat de luchthaven als economische pool en als directe en indirecte werkverschaffer een noodzaak is voor de regio en het ganse land. De karikaturen moeten dus best achterwege blijven. Mensen vallen niet dood in groepjes van tien bij elk overvliegend toestel. Maar evenmin is het zo dat de luchthaven dicht moet, iedereen werkloos wordt en onze economie in mekaar stort als het aantal nachtvluchten zou afnemen en het aantal vliegbewegingen overdag zou geplafonneerd worden.

De zwartwit voorstelling en de doomscenario’s die Renaat Landuyt de laatste dagen uit zijn mouw tovert zijn niet alleen misplaatst, ze illustreren ook zijn onbekwaamheid om dit belangrijke dossier, waar voor heel wat mensen veel op het spel staat, tot een goed einde te brengen. Hij schuift zijn verantwoordelijkheid van zich af en schakelt huurlingen in: de minister mobiliseert werkgevers en vakbonden om klacht neer te leggen. Tegelijk wil hij in een Wet de burgers de mogelijkheid ontnemen om via juridische acties voor een gezonde en leefbare woonomgeving op te komen. Landuyt is de trappers kwijt. Dit is een ongezien feit: een minister die belangengroepen aanport om via een rechterlijke beslissing uitspraken van andere rechters aan te vechten. Ooit was er zoiets als scheiding der machten.

Het in dit dossier zo belangrijke evenwicht tussen economie en ecologie is in de visie van de paarse federale regering totaal zoek. Paars kiest voluit voor economie en herleid gezondheid en milieu tot een luxeprobleem. In “Het Nieuwsblad op Zondag” zegt Renaat Landuyt: “Jammer dat onze wetgeving het recht op rust blijkbaar belangrijker acht dan het recht op werk.”. Dit soort biefstukkensocialisme staat haaks op een moderne duurzame sociaal-ecologische toekomstvisie, waar in het dossier Zaventem zo’n grote nood aan is. Het refereert naar een mentaliteit uit de voormalige Oostbloklanden, waar productie alles domineerde en waar gezondheid en leefmilieu totaal ondergeschikt waren.   

In hetzelfde artikel in “Het Nieuwsblad op Zondag” klaagt Landuyt over het feit dat rechters en niet de wetgevers of de ministers het beleid bepalen en dat de rechters tegen elkaar op vonnissen. Hij vergist zich twee keer.

De rechters bepalen het beleid niet, ze passen de wet toe, met name de grondwettelijk verankerde principes van gelijkheid en recht op gezondheid. Waar men ook woont, in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, in de Vlaamse Noordrand rond Brussel of in de Vlaamse Oostrand rond Brussel, of men Nederlandstalig of Franstalig is, gelijkheid is een grondwettelijk recht. Voor wat het recht op gezondheid betreft zal op basis van objectieve wetenschappelijke studies moeten bepaald worden waar de grens ligt tussen enerzijds het maximaliseren van het economisch potentieel en anderzijds de minimumvereisten inzake gezondheid van de mensen. Waar wacht minister Landuyt op om een dergelijk onderzoek te verrichten, zodat op basis daarvan de maximale capaciteit van de luchthaven kan worden vastgelegd.  Dan is het voor iedereen duidelijk wat de contouren zijn waarbinnen de luchthaven zich kan ontwikkelen.

De minister vergist zich ook wanneer hij zegt dat de rechters tegenstrijdige vonnissen uitspreken. De rechters zeggen allemaal hetzelfde, namelijk dat de frequentie waarmee de mensen onder de routes van het huidige spreid-concentratieplan luidruchtige vliegtuigen over zich heen krijgen, hun recht op gezondheid op onverantwoorde wijze schaadt.

In plaats van deze logische uitspraken van de rechters ernstig te nemen en in te grijpen op het aantal vluchtbewegingen, tovert Landuyt, met goedkeuring van de ganse federale regering en als ik het goed begrijp met medewerking van de Vlaamse regering, een wit konijn uit zijn hoed. Hij legde een voorontwerp van Wet neer om de vliegprocedures voor eeuwig en altijd te betonneren en vooral om de tienduizenden gezinnen die opkomen voor hun gezondheid het zwijgen op te leggen. Ook in dit Wetsontwerp geeft deze SP.a-minister duidelijk aan waar zijn prioriteiten liggen en dit is zeker niet het vrijwaren van de gezondheid en het leefmilieu.

Onder hoofdstuk III “Criteria voor het bepalen van vliegroutes” staat zwart op wit dat er een hiërarchie is tussen de criteria. Het dominante criterium is “veiligheid” en dit is evident. Maar op de tweede plaats staat duidelijk het capaciteitscriterium. Pas als aan de noodzakelijk geachte capaciteit voldaan is, kan het gezondheidscriterium aan bod komen. En om de laatste goedgelovige, die eventueel toch nog zou denken dat het gezondheidscriterium een rol zou kunnen spelen, alle hoop te ontnemen, staat in de toelichting van het Wetsontwerp onverbloemd dat het gezondheidscriterium “geen rechten inzake gezondheid of inzake geluid” vestigt. De algemene regel is dus “eerst economie” en pas als dat gegarandeerd is kunnen gezondheidsaspecten in overweging genomen worden. Van een evenwicht tussen economie en ecologie is geen sprake meer. De economie domineert. Ooit werd Paars door een wijze man uit het Oosten – wiens naam me nu even niet te binnen schiet – voorgesteld als “de meest groene regering ooit”. In dit dossier is evenwel meer dan ooit duidelijk dat, na zich te hebben ontdaan van het “groene juk”, neoliberalisme en biefstukkensocialisme mekaar gevonden hebben. 

Beste collega’s,

Laten we goed nadenken over waar we mee bezig zijn. Laten we een toekomstvisie uittekenen van welke samenleving we voor ogen hebben. Wat voor soort welvaart en wat voor soort welzijn wensen we. Wat maakt ons écht rijker, wat maakt ons écht gelukkiger? Hoe willen we dat er vandaag, maar ook binnen tien en twintig jaar en langer, geleefd wordt in een gebied met een straal van 20 km rond de luchthaven, waar meer dan 1,5 miljoen mensen wonen? Hoeveel welzijn zijn we bereid om op te offeren voor wat soort welvaart?

Deze bedenkingen maakte ik me toen ik enkele dagen geleden in krant de woorden van Alex Van Breedam van het Vlaams Instituut voor de Logistiek las. Hij maakte in opdracht van BIAC een studie over de toekomst van het vrachtvervoer op de luchthaven en pleitte er voor om de capaciteitsvermindering, als gevolg van de inkrimping vanaf 2008 van DHL, snel op te vullen met zogenaamde nichemarktbedrijven.

Ik citeer hem letterlijk uit De Morgen: “Die sectoren maken producten die veel meer waard zijn dan de transportkost en hebben een grote toegevoegde waarde. Het gebeurt wel eens dat een sjeik in de emiraten het in zijn hoofd krijgt om pralines van het Belgische bedrijf Godiva te bestellen omdat die wereldwijd bekendstaan om hun kwaliteit. De enige manier om die snel ter plaatse te krijgen is via de lucht.”. Tot daar het citaat.

Indien ik zelf dit voorbeeld zou geven om een beeld te scheppen van wat die vrachtvluchten allemaal inhouden, dan zou men me ongetwijfeld verwijten er een karikatuur van te maken. Maar neen, dit is wat diegenen die, ten koste van de gezondheid, een ongebreidelde groei en een maximalisering van de capaciteit van de luchthaven beogen zelf voor ogen hebben. Wel, Groen! bedankt hiervoor. De gezondheid en het milieu zijn ons meer waard dan de grillen van een naar pralines smachtende sjeik.

Graag had ik heel concreet vernomen wat het standpunt van de Vlaamse regering hierover is. Onlangs antwoordde minister Peeters tijdens een interpellatie van collega Bex dat een vermindering van het aantal nachtvluchten voor hem geen taboe is en dat deze gelegenheid zich voordoet op het ogenblik dat DHL zijn capaciteit afbouwt. Zijn federale SP.a-collega heeft evenwel duidelijk andere plannen en wil zo snel mogelijk extra vrachtbedrijven op Zaventem aantrekken om de vluchten van DHL over te nemen. Zal de Vlaamse regering hier tegen in gaan en het welzijn en de gezondheid voorrang verlenen? 

Groen! diende anderhalve maand geleden reeds een resolutievoorstel in “betreffende een actieplan om het ecologisch draagvlak van de luchthaven van Zaventem te herstellen”. Hierin staat duidelijk vermeld wat onze visie is. De grootste bedreiging voor het voortbestaan van de luchthaven zijn zij die voor een ongebreidelde expansie pleiten en de gezondheids- en milieueffecten negeren of in het beste geval ondergeschikt maken aan de economische doelstellingen. Hierdoor ondermijnen ze namelijk het draagvlak voor de luchthaven. De grootste garantie op het behoud van een bepaalde economische bedrijvigheid en tewerkstelling is dat het maatschappelijk en ecologisch draagvlak van de luchthaven hersteld wordt. De grenzen van dit draagvlak zijn momenteel niet enkel bereikt, ze zijn overschreden. Vermits Zaventem in een van de meest dichtbevolkte streken van Europa ligt moet eerst bepaald worden hoeveel vluchten overdag en ’s nachts mogelijk zijn om ook nog kwaliteitsvol te kunnen wonen.

We vragen daarom dat de Vlaamse regering een actieplan zou uitwerken dat begint met het aantal nachtvluchten met 5.000 te verminderen. Ook moet premier Verhofstadt maar eens aan zijn belofte herinnerd worden om alvast de weekends nachtvluchtenvrij te maken. De Vlaamse regering moet ook het voortouw nemen bij de totstandkoming van een algemene regeling om de nachtvluchten in de Europese Unie aan banden te leggen. Voldoende studies tonen het directe causaal verband aan tussen overmatig vliegtuiglawaai en verschillende ziekteverschijnselen als gevolg van een verstoorde nachtrust. De gezondheidseconomische schade van de nachtvluchten op Zaventem werd door prof. Annemans van de Universiteit Gent becijferd op bijna 147 miljoen euro per jaar als gevolg van medische kosten voor het RIZIV en werkverlet . Het is dan ook niet te verwonderen dat zo’n 250 huisartsen uit verschillende gemeenten rond Zaventem vorige week nog een oproep lanceerden om de nachtvluchten te verminderen.

Maar ook overdag moeten capaciteitsgrenzen gesteld worden aan het aantal vluchtbewegingen. De talrijke bewonersgroepen en actiecomités beklemtonen dat naast de hinder van de nachtvluchten ook de hinder van de dagvluchten niet mag genegeerd worden. Het internationaal medische tijdschrift The Lancet publiceerde in zijn juninummer de resultaten van een onderzoek dat duidelijk aantoont dat kinderen die school lopen in een gebied waar vaak vliegtuiglawaai is, leerachterstand hebben. De onderzoekers concludeerderden dat een toename van vijf decibel vliegtuiglawaai Engelse kinderen een leesachterstand van twee maanden oplevert.

Nu zullen gezinnen die in een straal van 20 km rond Zaventem wonen altijd wel enige hinder ondervinden en eisen dat alle hinder ongedaan gemaakt wordt is absoluut niet realistisch. Maar ontkennen dat er ernstige problemen zijn en via een Wet rechtmatige juridische acties onmogelijk maken en terwijl naar een ongebreidelde expansie van de luchthaven streven is al even onrealistisch.

Iedereen rond de luchthaven moet beseffen dat hij of zij er mee de vruchten van plukt en dus moet iedereen bereid zijn in gelijke mate een aanvaardbare dosis hinder te accepteren. Uit de vele contacten die ik met zowel georganiseerde actiegroepen als met individuele gezinnen uit alle getroffen gemeenten heb, heb ik geleerd dat de mensen ook bereid zijn die consequentie te aanvaarden. Maar dan moet de hinder leefbaar zijn en dit is hij op dit ogenblik voor vele duizenden gezinnen niet. Om de hinder leefbaar te maken moet het aantal vluchtbewegingen beperkt worden. Om daarbovenop een maximaal verdunningseffect van de hinder te bekomen kan me de vluchten best zo breed mogelijk spreiden over alle technisch veilige en aeronautisch mogelijke banen en vliegroutes.

Wanneer de federale regering ongenuanceerd kiest voor economische expansie van de luchthaven en via een Wet de burgers de mogelijkheid ontneemt om op te komen voor hun recht op een gezonde en leefbare woonomgeving, waarom zou de Vlaamse regering dan niet, net zoals de Brusselse, het spel hard spelen en maximaal opkomen voor de gezondheid en het welzijn van zijn inwoners? De Vlaamse geluidsnormen blijven hierbij een wapen dat de Vlaamse regering achter de hand kan houden als drukkingmiddel naar zowel de federale als de Brusselse regering toe. In de aanloop van de federale verkiezingen van 2003 heb ik Frank Vandenbroucke tijdens een debat van Actie Noordrand in Meise zelfs horen zeggen dat hij desnoods een regionalisering van de luchthaven op de agenda zou zetten. Ondertussen is Frank Vandenbroucke zelf “geregionaliseerd” maar blijft hij – als minister bevoegd voor de Vlaamse Rand - in dit dossier Oostindisch doof.

Nu wees gerust, ik eindig zoals ik begonnen ben: met een oproep voor redelijkheid. Groen! pleit er dus niet voor om in Vlaanderen dezelfde hoge geluidsnormen als in Brussel in te voeren. Dan kan er inderdaad geen enkel vliegtuig meer opstijgen. Dat is niet realistisch. We pleiten wel voor gelijkvormige geluidsnormen in alle Gewesten. We zijn er van overtuigd dat als het totaal aantal nachtvluchten afneemt en het aantal dagvluchten geplafonneerd wordt, iedere bewonersgroep zal kunnen overtuigd worden om zijn rechtmatig deel van de hinder te dragen.

In ieder geval heb ik nu de indruk dat de Vlaamse regering alles maar op zijn beloop laat en zelf weinig of geen initiatieven neemt. Vandaar dus onze oproep om duidelijk de grenzen te bepalen waarbinnen de economische expansie van de luchthaven kan plaatsvinden op een wijze dat de hinder voor de omwonenden binnen redelijke normen blijft. De federale regering heeft het principe dat economie en ecologie hand in hand moeten gaan duidelijk verlaten. De Vlaamse regering moet dit herstellen. Groen! zal in die zin naar aanleiding van dit debat dan ook een actualiteitsmotie indienen.

* * *